Prawo pracy nie zabrania (poza kilkoma szczególnymi przypadkami, np. pracowników samorządowych na niektórych stanowiskach) zatrudniania w firmie małżonka na umowę o pracę.
Może się jednak zdarzyć, że etatowe zatrudnienie małżonka będzie kwestionowane, ze względu na nie spełnienie warunków wynikających z przepisów pracy. Art. 22 Kodeksu pracy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1320) wskazuje, że stosunek pracy polega na:
- wykonywaniu pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę,
- zatrudnianiu pracownika za wynagrodzeniem.
Podporządkowanie służbowe pracownika, jest podstawową i niezbędną cechą stosunku pracy. Brak takiego podporządkowania przesądza o tym, że między stronami nie został nawiązany stosunek pracy.
ZUS małżonka zatrudnionego na etacie w firmie żony/ męża.
Generalnie osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę – dla celów ubezpieczeniowych w ZUS – jest traktowana jako pracownik. Jednak jeśli pracownik spełnia kryteria pozwalające traktować go jak osobę współpracującą, to dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jako osoba współpracująca jeśli:
- pozostaje z przedsiębiorcą (także korzystającym z ulgi na start) we wspólnym gospodarstwie domowym i
- współpracuje przy prowadzeniu tej działalności.
Oznacza to, że o statusie osoby współpracującej decydują łącznie trzy przesłanki, tj.:
1) bycie w kręgu określonych osób bliskich,
2) pozostawanie członka rodziny we wspólnym gospodarstwie domowym i
3) współpraca przy prowadzeniu pozarolniczej działalności.
Ma to miejsce również wtedy, gdy osoby takie mają zawartą z przedsiębiorcą umowę o pracę (z wyjątkiem osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego).
Jeżeli więc żona zatrudnia małżonka na podstawie umowy o pracę, pozostaje z nim we wspólnym gospodarstwie domowym, to podlegać powinien z tego tytułu ubezpieczeniom w ZUS jako osoba współpracująca.
Za każdy miesiąc kalendarzowy współpracownik ma naliczane składki ZUS na zasadach dotyczących takich osób. Tak jest także wtedy, gdy z tytułu zawartej umowy o pracę w danym miesiącu współpracownik nie uzyska żadnego przychodu.
Składki społeczne oraz zdrowotną osób współpracujących przy prowadzeniu działalności nalicza się za każdy miesiąc kalendarzowy od zadeklarowanej kwoty, ale nie niższej niż określone minimum, tj.:
- 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty rocznego limitu podstawy wymiaru składek emerytalno-rentowych – dla składek społecznych (w 2021 r. – 3.155,40 zł),
- 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku – dla składki zdrowotnej (w 2021 r. – 4.242,38 zł).
Z treści pytania wynika, że żona przedsiębiorcy planuje założyć własną działalność gospodarczą. Z racji jej prowadzenia obowiązkowe będzie dla niej wtedy tylko ubezpieczenie zdrowotne.